آسیب‌های صوتی و ناشنوایی غیرقابل برگشت پیامدهای آتش‌افروزی‌های چهارشنبه‌سوری

سلامت نیوز :  اصوات همیشه در اطراف ما وجود دارند. هرگاه صدایی آزاردهنده شود یا با فعالیت‌های روزانه تداخل کند معمولا به آن، سروصدا می‌گوییم، این یک نام کلی است برای اصوات ناخوشایند. تماس طولانی مدت با اصوات بلند می‌تواند باعث کاهش شنوایی دایمی و غیرقابل برگشت شود. تنها یکبار تماس با محرک صوتی بلند مثل شلیک گلوله نیز ممکن است به صدمه جبران‌ناپذیر شنوایی منجر شود. شنیدن اصواتی مثل همهمه، صدای زنگ یا غرش در گوش‌ها بعد از تماس با یک صدای بلند، نشانه اولیه آسیب‌ شنوایی است. بسیار مهم است که حین تماس با اصوات بلند، از شنوایی خود محافظت کنیم.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از مردم سالاری ؛ بلندی صدا(شدت صدا) براساس واحدی به نام دسی‌بل(db) اندازه‌گیری می‌شود و زیر و بم بودن صدا(فرکانس) با واحد هرتز(Hz) اندازه‌گیری می‌شود. این شدت و فرکانس صدا و طول زمان تماس با آن برای به دست‌ آوردن قدرت آسیب‌رسانی یک صدا به کار می‌روند.

به هفته آخر سال و جشن چهارشنبه‌سوری نزدیک می‌شویم. این جشن برای بعضی از افراد با صدماتی که می‌بینند مثل سوختگی و آسیب‌های وارده به گوش به تلخی تبدیل می‌شود. در خصوص آسیب‌های صوتی با دکتر عبدالحمید حسین‌نیا متخصص و جراح گوش و حلق و بینی گفت‌وگویی را انجام دادیم که به شرح زیر است:

عملکرد گوش و بخش‌های مختلف آن را توضیح دهید؟

دو عملکرد اصلی گوش‌ها شنیدن و حفظ تعادل است. هر گوش از سه بخش تشکیل شده است: گوش خارجی، گوش میانی و گوش داخلی.

گوش خارجی از چین‌هایی از جنس پوست و غضروف که به آن لاله گوش می‌گویند، به علاوه مجرای گوش خارجی تشکیل شده است. این بخش‌ها امواج صوتی را به پرده گوش و گوش میانی منتقل می‌کنند. گوش خارجی آن قسمت گوش است که شما آن را می‌بینید. در داخل مجرای گوش خارجی، غدد ترشح‌کننده موم و موهایی وجود دارند که گوش میانی را محافظت می‌کنند.

عمل گوش میانی، انتقال امواج صوتی به گوش داخلی است، جایی که ارتعاشات تبدیل به علایمی می‌شوند که مغز آنها را به عنوان صدا شناسایی می‌کند. گوش میانی یک حفره کوچک است. پرده گوش(صماخ) در یک سمت آن و منفذ ورودی گوش داخلی در سمت دیگر این حفره واقع شده‌اند.

در داخل گوش میانی سه استخوان کوچک(استخوانچه) وجود دارد. این استخوان‌های ظریف همانند اهرم‌ها عمل می‌کنند و ارتعاشات صدا را به گوش داخلی هدایت می‌کنند.

گوش میانی توسط یک مجرای باریک به نام لوله استاشی با حلق ارتباط پیدا می‌کند. لوله استاشی بسته است مگر وقتی چیزی را می‌بلعید یا خمیازه می‌کشید در این زمان، برای مدت کوتاهی باز می‌شود تا فشار هوای داخل گوش میانی را با فشار هوای بیرون برابر کند. وقتی این اتفاق رخ می‌دهد، شما اغلب آن را به صورت یک صدای کوتاه و مشخص احساس می‌کنید.

گوش داخلی حاوی پیچیده‌ترین بخش‌های دستگاه شنوایی است که دارای دو حفره به نام‌های اتاقک مارپیچی و حلزونی است. اتاقک مارپیچی با اجزای تشکیل‌دهنده آن به کنترل حسی تعادل کمک می‌کنند. اتاقک مارپیچی و حلزونی هر دو با مایع پر شده‌اند.

امواج صوتی موجود در جهان بیرون، پرده صماخ را مرتعش می‌کنند. این ارتعاشات از استخوانچه‌های گوش میانی گذشته و از راه پنجره بیضی به گوش داخلی می‌رسد، سپس به مایع داخل حلزون منتقل می‌شود؛ جایی که موهای ظریف امواج ارتعاش را احساس کرده و آنها را به محرک‌های الکتریکی تبدیل می‌کنند. این محرک‌ها توسط عصب شنوایی به مغز مخابره می‌شوند.

چه تعریفی از چهارشنبه‌سوری دارید؟

چهارشنبه‌سوری جشن ملی ایرانیان است اقوام ایرانی‌تبار، افغان، تاجیک‌ها، کردها، که در ممالک دیگر پراکند‌ه‌اند مراسم چهارشنبه‌سوری را به پا می‌دارند. سوری از زبان پهلوی ریشه گرفته است به معنای سرخی و هیچ مناسبت با سور یعنی مهمانی ندارد، جالب آن است که چهارشنبه‌سوری هر چند با آتش‌افروزی اعلام هویت می‌کند هیچگونه ارتباطی با آیین زرتشت ندارد، چون در گاه شماری آیین زرتشت روزهای هفته نیامده است و از ماه سخن به میان می‌آید.

ولی زرتشتیان در شب تحویل سال که فردایش نوروز است در پشت‌بام‌ها آتش بر می‌افروزند و این روشن کردن آتش و چراغ در بام‌های خانه‌ها را به گونه‌ای می‌توان با روشن کردن آتش در شب چهارشنبه‌سوری معادل گرفت. زرتشت می‌گفت: برای ستیز با تاریکی، شمشیر نمی‌کشم، چراغ می‌افروزم.

چهارشنبه‌سوری مراسم روشن کردن آتش است. در آخرین چهارشنبه هر سال طبق این مراسم بر روی آتش می‌پرند و زردی روی خود را که نمودار رنج و محنت و بیماری است به آتش می‌سپارند و سرخی را، که نمودار شادابی و طراوت و تندرستی است از آتش می‌گیرند.

انفجار ترقه و باروت و نارنجک و مواد آتش‌زای خطرناک دیگری از این دست یک بدعت غلط در چهارشنبه‌سوری است. در شب چهارشنبه‌سوری خیابان‌های شهر بدل به جبهه جنگ می‌شود انگار که رزمایش برای یک جنگ بی‌امان داخلی راه انداخته‌اند...

و اما آتش؟

آتش خوفناک‌ترین پدیده جهان است و با هستی در تعارض است. بیهوده نیست که انسان گناهکار را به آتش دوزخ تهدید کرده‌اند.

در دین مبین اسلام برخلاف هندوها و بودائیان که مردگان را طعمه آتش می‌کنند و می‌سوزانند، مردگان را به خاک می‌سپارند.چون خاک را مهربان‌تر و پذیرنده‌تر از آتش می‌دانند، آتش برخلاف خاک سرشت خشن و بی‌رحمی دارد.

حافظ لسان‌الغیب می‌سراید:

درویش را نباشد برگ سرای سلطان

مائیم و کهنه دلقی کاتش در آن توان زد

و سعدی علیه الرحمه می‌فرماید:

رفتی و رفتن تو آتش نهاد بر دل

از کاروان چه ماند جز آتشی به منزل

زیرا در فرهنگ و ادبیات سرزمین ما آتش توصیفی برای عشق است که زبانه می‌کشد و می‌سوزاند اما مراد از آتش در چهارشنبه‌سوری زدودن پلیدی‌ها و پلشتی‌ها است.

سروصدا را تعریف کنید؟

سروصدا در برابر واژه نویز به کار آمده است. کلمه«نوفه» که با نویز همخوانی دارد در فرهنگستان زبان پارسی معرفی شده ولی جانیفتاده است.

سروصدا به اصوات نامنظم و مغشوش فاقد دوره«پریودیستی» که نامطبوع و نامطلوبند اطلاق می‌شوند. سروصدا به عنوان اصوات زیان‌بار تلقی می‌شوند، که پیامدهای سوئی عمدتا بر گوش می‌گذارد.

در عین حال اندام‌ها و دستگاه‌های دیگر بدن از تعرض و آسیب آن مصون نمی‌مانند.

سروصدا به اشکال گوناگونی ظاهر می‌شوند ممتد و متناوب و انفجاری و می‌تواند با ارتعاش همراه باشد، اختلالات سروصدا با ارتعاش اثر زیان‌بار مضاعفی بر دستگاه شنوایی انسان بر جای می‌گذارد. با این وجود صداهای مطلوب و دلپذیر مانند آهنگ موسیقی از آلات و ادوات که به عنوان سروصدا شناخته نمی‌شوند می‌توانند با صداهای ناخواسته آسیب‌رسان باشند. صدای گوش‌خراش طبل و ترومپت که از بلندگوهای چهارباندی به گوش جوانان می‌رسد اختلالات شنوایی جدی ایجاد می‌کند و نیز کم‌شنوایی‌های نوازندگان موسیقی دلیل بارز این مدعا است.

آنچه در مورد بحث ما در آتش‌افروزی‌های چهارشنبه‌سوری است ناشی از انفجار فشفشه‌ها و ترقه‌ها و نارنجک‌ها است که صداهای ناگهانی یا لحظه‌ای ایجاد می‌کنند که شدت آنها به بیش از 140 دسی‌بل می‌رسد و شدت انفجار گاه در این مواد آتش‌زا با تجهیزات جنگی مانند توپ و تفنگ ام6 قابل مقایسه است.

از نظر تعریف انفجار به تبدیل یک ماده منفجره به انبساط ناگهانی اطلاق می‌شود که ابتدا تراکمی در فشار مولکول‌های هوا ایجاد می‌کند و سپس ترقیق در آن، در فاز اول این پدیده گوش میانی است که صدمه می‌بیند و از این رهگذر پرده صماخ ممکن است دریده شود و یا استخوانچه‌های گوش میانی از هم بگسلد و در فاز دوم سلول‌های حساس حلزون گوش داخلی است که متاثر می‌شود و ناشنوایی غیرقابل برگشت برجا می‌گذارد.

صداهای زیان‌آور ابتدا ایجاد كم شنوایی موقت می‌كنند كه غالباً با وزوز گوش همراه است، ولی تكرار محرك سبب دایمی شدن كم شنوایی می‌شود كه متأسفانه تا به امروز هیچ‌گونه درمان طبی یا جراحی برای آن پیدا نشده است. كودكان و نوجوانانی كه دچار آسیب گوش می‌شوند در كلاس‌های درس از درك صدای گفتار باز می‌مانند كه نهایتاً به پیشرفت درسی آنها خسارت جبران ناپذیری وارد می‌كند. گفته شده است حدود ده میلیون نفر از مردم آمریكا به درجاتی از كم شنوایی شاكی‌اند كه حداقل بخشی از آنها به صداهای شدید و آزاردهنده مزبور می‌شود و بیش از بیست میلیون كودك و نوجوان آمریكایی در معرض سر و صداهایی هستند كه می‌تواند منجر به كم شنوایی شود. در پژوهشی از 114 كودك و نوجوان كه در ارزیابی اودیومتری به كم شنوایی ناشی از سر و صدا مظنون شده بودند 42 نفر دچار كم شنوایی یك طرفه و 72 نفر دچار كم شنوایی دو طرفه بودند 3/90 درصد این گروه پسران نوجوان یا پسربچه‌ها بودند و وقتی از خانوادة آنها خواسته شد كه علت كم شنوایی آنها ذكر شود در 36 درصد موارد از كم شنوایی دو طرفه و 67 درصد از كم شنوایی یك طرفه سابقة آتش بازی و آتش افروزی با ترقه و مواد منفجره و تفنگ‌های ترقه‌ای را خاطرنشان كردند.

پیرمرد 70 ساله‌ای به علت وزوز فرساینده گوش راست به كلینیك گوش و حلق و بینی مراجعه می‌كند و در معاینه از وی مشخص می‌شود انفجار نارنجكی باعث وزوز توانفرسایی در گوش‌ها به ویژه گوش راست او می‌شود. به گفته پیرمرد؛ چند جوان كه به شیطنت می‌خواستند نارنجكی را زیر پای دختر خانم جوانی بیندازند به طور ناخواسته او را در معرض موج مهیب انفجار قرار دادند در ادیومتری علاوه بر علایم پیرگوشی كه ایجاد كم شنوایی حسی عصبی در طی پردة گوش راست دارای منحنی شیب اسكی با تأثیرگذاری مشكل انتقالی حاصل از پارگی پردة صماخ بود كه نهایتاً كم شنوایی مخلوط در وی بوجود آورده بود. همچنین جوان 28 ساله‌ای كه در یكی از بوستان‌های تهران مشغول مطالعه بود، ترقه‌ای دست‌ساز منجر به وزوز توان‌فرسایی در گوش راست او شد. اودیومتری افت عمیق شنوایی را در فركانس 4000 هرتز در گوش راست نشان می‌دهد و یكی از جوانان در بازگشت از محل كار مقابل پای او ترقه‌ای منفجر می‌شود و با كمك مردم به مراكز درمانی منتقل می‌شود.

آسیب‌های صوتی گوش از چه فرایندهایی گذر می‌کند؟

وقتی گوش در معرض صوت زیانبار قرار گرفت، تحریک‌پذیری آن کاهش پیدا می‌کند بدین‌معنا که آستانه شنوایی فرو افت پیدا می‌کند این تغییر موقت آستانه شنوایی(TTS) که در آن امیدی است که شنوایی از دست رفته باز گردد ولی قرار گرفتن گوش در معرض بیشتر امواج زیان‌آور و بیش از حد مجاز موجب تغییر پایدار آستانه شنوایی می‌شود(Pts) به عبارت دیگر تغییر آستانه شنوایی را می‌توان پیش‌درآمدی به بروز تغییر دائم آستانه شنوایی تعبیر کرد.

آیا سروصدا از جمله صداهای انفجاری که در چهارشنبه‌سوری حاصل می‌شود علاوه بر آسیب صوتی گوش بر اعضا و جوارح دیگر بدن تاثیر سوء می‌گذارد؟

جواب مثبت است. این صداهای زیان‌آور در درجه نخست بر اعصاب و روان تاثیر مخرب می‌گذارد که حاصل آن بی‌خوابی، بی‌قراری و تحریک‌پذیری و اضطراب است. بر قلب و عروق نیز تاثیر ویرانگری دارد. افزایش ضربان قلب تغییر در آهنگ ضربان و افزایش فشارخون از پیامدهای آن است، حتی ثابت شده است که صداهای مخرب بر سیستم گوارش و غدد درون‌ریز هم تاثیر نامطلوبی باقی می‌گذارند.

آیا جشن آتش‌افروزی مشابه چهارشنبه‌سوری در ملل و ممالک دیگر هم وجود دارد؟

نمونه این آتش‌افروزی‌ها جشن Deep wali در هند است که البته تقارنی با چهارشنبه‌سوری ما ندارد. در این جشن که روز خاصی از سال توسط هندی‌ها برگزار می‌شود جوانان هندی دست به انفجار ترقه و پرتاب نارنجک و انواع و اقسام مواد آتش‌زا می‌زنند و آسمان را با گلوله‌های منور روشن می‌کنند.

بررسی‌های شنوایی این جوانان صورت پذیرفته است از جمله گروه‌هایی از جوانان را پیش از تماس با مواد محترقه و منفجره مورد سنجش شنوایی قرار داده‌اند و بعد از مراسم آتش‌افروزی Deep wali مجددا آنها را تحت ارزیابی شنوایی قرار دادند و مشاهده کردند که فروافت بسیار محسوس و نمایان در شنوایی بویژه در فرکانس 4000 هرتز پدید آمده است. این کم‌شنوایی‌ها به هر تقدیر در پیشرفت‌های تحصیلی نوجوانان که دانش‌آموز مدارس هستند و جوانانی که دانشجوی دانشگاه‌ها به شمار می‌آیند، بی‌تاثیر نبوده است.

چنین پژوهشی در نوجوانان و جوانان کشور ما که در معرض انفجار انواع مواد آتش‌زا قرار دارند یک ضرورت مبرم است که متاسفانه تاکنون در دستور کار مراکز پژوهشی قرار نگرفته است. باز نظیر چنین مراسمی در جشن سال نو کشور پهناور چین که در ماه نوامبر است برپا می‌شود. لیک می‌دانیم که چینی‌ها اولین ملتی بودند که به باروت دست یافتند و از آن سلاح‌های آتشین ساختند. هنوز انواع و اقسام مواد محترقه در چین است که تولید می‌شود و به چهار گوشه جهان عرضه و توزیع می‌شود. کارخانه‌ها و کارگاه‌های مجهزی هستند که این مواد منفجره را تولید می‌کنند و به مصارف داخلی و خارج از کشور خود می‌رسانند، حتی برای تولید این مواد آتش‌زا و خطرناک تدابیری اندیشیده‌اند به طوری که هر کارگاه را به صورت انفرادی و جدا از همدیگر به این کار اختصاص می‌دهند که اگر چنانچه در فرایند تولید این مواد مرگبار حادثه‌ای رخ داد کارگاه‌های دیگر از گزند حوادث دور و برکنار بمانند.

گفته شده است که شایع‌ترین آسیب‌های چهارشنبه‌سوری مربوط به سوختگی‌های پوست و عمدتا سوختگی‌های دست است، از سوی دیگر مراکز اورژانس تهران آمار بسیار بالایی از آسیب‌های چشم که حتی منجر به کوری شده است ارائه می‌دهند؛ شما به عنوان پزشک گوش آسیب‌های صوتی گوشی را از نظر آماری در چه سطحی از این آسیب‌ها قرار می‌دهید؟

آسیب‌های صوتی وارده به گوش بی‌گمان از همه حوادث و آسیب‌هایی که بر اندام‌ها وارد می‌آید بیشتر و فزاینده‌تر و شایع‌تر است، منتهی مراتب در مراکزی که مجروحان و مصدومان چهارشنبه‌سوری را انتقال می‌دهند کسی یا مرجعی نیست که به شنوایی عابران و رهگذران که ممکن است هرگز به مراکز درمانی و اورژانس مراجعه نکنند اعتنایی کند. مگر مصدومیت افرادی که به درمانگا‌‌ه‌های اورژانس انتقال پیدا می‌کنند تعدادی خاص باشد. اختلال شنوایی یک درگیری همگانی و کلیه شهروندانی را که در روز پرحادثه و مملو و سرشار از آلودگی صوتی به خیابان‌ها پا می‌نهند درگیر خود می‌سازد. این عوارض را ما در روزهای چهارشنبه‌سوری مشاهده نمی‌کنیم. صدای ناگوار چنین عوارض سوء مانند تشت فرو افتاده از بام بعدها در می‌آید، وقتی که در نظارت عمومی بهداشت مدارس، دانش‌آموزان را مورد سنجش شنوایی قرار می‌دهیم موارد بسیاری را کشف می‌کنیم که افت شنوایی ناشی از آسیب‌ صوتی در فرکانس 4000 هرتز دارند. این جوانان و والدین آنها به یاد نمی‌آورند که چرا چنین آسیبی در گوش حاصل آمده است وقتی که ردپای صدمات مزبور را پی می‌گیریم همیشه در پس آنها ماجراهای آتش‌بازی و انفجار مواد آتش‌زا در میان بوده است.

پس چه باید کرد؟

چهارشنبه‌سوری یک مراسم سنتی در هفته پایان سال است باید آن را هر چه بی‌سروصداتر و بی‌خطرتر برگزار کنیم. کودکان و آسیب‌پذیران را از رفتن به خیابان‌های پرحادثه بر حذر داریم. گوشی‌هایی به بازار عرضه شده‌اند که به آنها صداشکن می‌گویند که به صورت توپی‌هایی هستند که به مانند یک قالب نرم در گوش فرو می‌روند و کار آنها فیلتر کردن صداها‌، صداهای زیان‌آور از صداهای مفید است. به طوری که اگر رهگذری با این توپی‌ها در گوش در محیط‌های بسیار آلوده صوتی پا گذارد اعم از صحنه‌های ترقه‌بازی تا کارخانه‌های پر سروصدا این توپی‌ها قادرند از رسیدن اصوات زیان‌بار به گوش جلوگیری کنند به طوری که آن را فیلتر می‌کنند در حالی که اصوات مفید گفتاری را به گوش برسانند و از مکانیسم‌های میانی و داخلی عبور دهند. فردی که چنین گوشی را به گوش می‌گذارد صدای محاوره اطرافیان را گوش می‌کند ولی صدای انفجار و صداهای غیرضروری را نمی‌‌شنود.

بزرگترین رسالت و تعهد ارباب جراید، رسانه‌های جمعی، روزنامه‌نگاران، خبرنگاران، معلمان، مربیان و همه دست‌اندرکاران امور تربیتی فرض است که با تنویر افکار عمومی و فرهنگ‌سازی و ارتقای دانش جامعه نسبت به برخورد و جلوگیری از این حوادث تلخ و گزنده و نامطلوب و ناگوار که گاه به قیمت مهمترین عضو ارتباطی انسان یعنی گوش تمام می‌شود، به جامعه هشدار دهند و در ارتقای سلامت جامعه اهتمام ورزند.