"معصومه ابتکار" در گفت و گو با ایلنا، با بیان اینكه در كمتر از یك دهه شاهد بروز جدی پدیده گرد و غبار و هجوم ریزگردها از غرب و جنوب غرب به كشور هستیم، اظهار كرد: علت طبیعی هجوم ریزگردها کاهش بارندگی در سطح منطقه است به هر حال ما در یک منطقه خشک و نیمه خشک هستیم و پدیده گرم شدن زمین و تغییرات آب و هوایی در منطقه خاورمیانه به تشدید خشکسالی می‌انجامد.
وی دخل و تصرف انسانی در منابع طبیعی را از دیگر عوامل پدیده ریزگردها دانست و افزود: سدهایی که در ترکیه بر روی دجله و فرات ایجاد شد عملا بر روی تالاب های منطقه و به صورت کلی بر محیط طبیعی عراق تاثیر گذاشت به ویژه تالاب های جنوبی عراق که به شدت متاثر از این دخل و تصرف شده است.
ابتكار در یك نگاه كلی به نمونه‌های دیگری از دخل و تصرف انسانی اشاره كرد و ادامه داد: زمین‌های کشاورزی که در مقطعی از زمان در شمال عراق در منطقه "تکریت" ایجاد شد، اراضی مدیریت نشده‌ای در مرز مشترک بین سوریه و اردن و بعضی از اراضی در عربستان تحت عنوان رب الخالی همه مناطقی هستند که به دلیل عدم مدیریت سرزمین امروز محلی برای ریزگردها شده است چراكه این مناطق در اثر کمترین باد به هوا خاسته تا ارتفاع چند هزار پایی این ریزگردها ارتفاع گرفته و به سمت مناطق کشورهای دیگر حرکت می کنند و موجب شده این بحث کاملا فرامرزی تلقی شود.
در سدسازی به عوارض بلند مدت مناطق زیردست توجه نشد
رئیس كمیته محیط زیست شورای شهر تهران با تاكید بر اینكه در داخل کشور نیز این پدیده را شاهد هستیم، گفت: متاسفانه در کشور شاهد خشکسالی، خشكی تالاب ها، کاهش پوشش مناطق و فرسایش خاک و ریزگردها و در نهایت معضل كمبود آب و مدیریت منابع آب هستیم. در داخل كشور در سدسازی های متعدد به عوارض بلند مدت مناطق زیردست توجه نشده و این مساله باعث خشک شدن تالاب ها و مناطق اطراف آن شد. این مهم در برخاستن گرد و غبار و ریزگردها موثر بود.
ریزگردها عوارض اقتصادی دارند
ابتکار با اشاره به اینكه درحال حاضر میلیون ها نفر در شهرهای مختلف ایران در فصول مختلف تحت تاثیر گرد و غبار قرار می گیرند، گفت: عملا تنفس در بسیاری از شهرهای کشور مثل اهواز و شهرهای جنوبی دیگر در بسیاری از روزهای سال دشوار است از جمله آثار ریزگردها عوارض تنفس، قلبی و عروقی، عوارض چشمی کوتاه مدت را می توان نام برد. این پدیده می تواند بر روی کار و فعالیت افراد تاثیر بگذارد و عوارض اقتصادی را به دنبال بیاورد.
ریزگردها پدیده ای نامیمون و خطرناکی‌اند
وی درباره عوارضی که ریزگردها بر روی منابع طبیعی می گذارند، گفت: ریزگردها بر روی پوشش گیاهی، جنگل‌های طبیعی زاگرس و زمین های کشاورزی مثل یک لایه از خاک می نشیند و عملا از تنفس گیاه و فتوسنتز ممانعت می‌کنند. در زمانی که ریزگردها در هوا هستند تابش نور خورشید را دچار مشکل می کنند، بنابراین ریزگردها پدیده‌ای نامیمون و خطرناک هستند.
معصومه ابتکار با اشاره به اینکه در دولت هشتم کارهای مقدماتی نسبت به این موضوع انجام گرفته بود، تصریح كرد: در این دولت، مرکز سنجش آلودگی هوای فرا مرزی تحت عنوان مرکز سنجش آلودگی فرا مرزی راه‌اندازی شد و ایران عضو یک پروتکل منطقه ای آلودگی هوا بود. در این زمینه کارهای متعددی انجام شد برای نمونه در نشست های اولیه برای حفاظت از تالاب های عراق مقدماتی فراهم شد ولی متاسفانه این مساله در دولت نهم کاملا رها شد و سپس به فراموشی سپرده شد تا فرصت‌ها در مناسبات دو جانبه ی بین المللی از بین برود.
به گفته رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست دولت اصلاحات از طریق کنوانسیون های جهانی مثل کنوانسیون تغییر آب و هوا، مقابله با بیابان زایی و تنوع زیستی می‌توانیم به احیای تالاب ها، مقابله با بیابان زایی، تقویت پوسش های گیاهی بپردازیم.
دولت دهم تحت فشار مجلس گامی موثر برای ریزگردها برداشت
وی درباره تدابیر دولت دهم در مورد ریزگردها تصریح کرد: اقداماتی در دولت دهم تحت فشار مجلس و افکار عمومی برای ریزگردها انجام شد، اما به هیچ عنوان نتیجه بخش نبود و امیدواریم دولت یازدهم به طور جدی به مساله ریزگردها بپردازد چرا که آثار و عوارض بسیار خطرناکی برای جوامع انسانی به همراه دارد.
تاثیر گذاری ریزگردها در افزایش سرطان اثبات نشده است
ابتکار در ادامه به عوارض بلند مدت ریزگردها اشاره کرد و در پاسخ به این پرسش كه آیا می توان گفت در آینده نزدیك شاهد افزایش سرطان ریه به دلیل حضور ریزگردها خواهیم بود، افزود: با اینکه این موضوع اثبات نشده است اما احتمال آن می رود که ریزگردها موجب تشدید آسم، آلرژی و بیماری های قلبی عروقی شود و حتی سکته مغزی را تشدید کند.
اثبات وجود اورانیوم ضعیف شده و D.U در خاك آلوده عراق توسط سازمان ملل
وی در پاسخ به پرسش که آیا احتمال دارد از طریق ریزگردها خاک های آلوده عراق وارد کشور شود، گفت: متاسفانه آمریکا از سلاح های غیر متعارف که برخلاف قوانین بین المللی بود در جنگ با عراق استفاده كرد و این موحب شد تا خاک بسیاری از مناطق عراق آلوده شود. به دلیل حساسیت زیاد سازمان ملل مطالعات گسترده‌ای در این زمینه انجام داد و در نتیجه اثبات شد كه در خاك عراق اورانیوم تضعیف شده یا D.U وجود دارد حتی در نقاطی از عراق D.U موجود در خاک عراق قابل رویت است به طوری كه این میزان قابل سنجش است همچنین از سلاح فسفر سفید استفاده شده كه این مساله نیز در خاك عراق وجود دارد.
عدم اثبات حمل اورانیوم ضعیف شده توسط ریزگردها
ابتكار ادامه داد: همه این موارد در خاك عراق اثبات شده، اینكه خاك عراق آلوده شده است اما اینكه از طریق ریزگردها این مواد قابل حمل باشد نه هنوز اثبات نشده است و نمی‌توان به راحتی این مساله را تایید كرد.
وی از ریزگردها به عنوان معضل ملی یاد کرد و افزود: با توجه به اهمیت مساله، جلسات متعددی در کمیته محیط زیست شورای شهر تهران در ارتباط با ریزگردها داشتیم و با این که این معضل ملی است و منطقه ای نیست؛ ما در شهر تهران به عنوان یک معضل شهر تهران راجع به آن مصوبه‌ای داشتیم و از دولت خواستیم که به این مساله رسیدگی کند.
رئیس كمیته محیط زیست شورای شهر تهران همچنین خاطر نشان كرد: ابزار بین المللی، ابزار دو جانبه و مدیریت و سرزمین مهم است. برای نمونه اگر دریاچه ارومیه خشک شود و تمام شهرهای اطراف ارومیه با پدیده غبار نمک مواجه می شود در این شرایط کشاورزی نابود خواهد شد.
سوءمدیریت مهمترین مشكل محیط زیست این سرزمین است
به گفته ابتکار سوءمدیریت مهمترین مشكل این سرزمین است چراكه مشكلات محیط زیستی و عوارض آن قابل پیش‌بینی است در مورد منابع آب نیز وضع همین طور است. با عدم مدیریت درست، بی توجهی‌های بسیاری در بحث حفظ جنگل و مراتع شده است.
وی به بحث مدیریت منابع و توسعه پایدار اشاره کرد و گفت: در حال حاضر مشخص شده است که بحث مدیریت منابع و توسعه پایدار به هیچ عنوان تفننی و لوکس نیست و به طور کلی گزینه ای از گزینه ها نیست بلکه توسعه پایدار یک جبر قطعی است و هر دولتی که بخواهد در سرزمینش كاری نتیجه بخش انجام دهد باید تمام برنامه‌هایش را به توسعه پایدار معطوف کند یعنی باید ملاحظات زیست محیطی نه در انتهای خط بلکه در ابتدای برنامه ریزی‌های سیاست گذاری باشد به طوری که تمام این ملاحظات در برنامه ها از ابتدا دیده شود.
از طریق شعارهای تند و ادعاهای بلندپروازانه نمی‌توان به محیط زیست كمك كرد
وی با اشاره به فرصت های بین المللی که در دولت احمدی‌نژاد از دست رفت، گفت: فرصت های بسیاری در این دولت از دست دادیم. جایگاه و نفوذ خوبی كه در کنوانسیون های جهانی داشتیم را از دست دادیم. اگر بخواهیم که در دنیا تاثیرگذار باشیم نباید از طریق شعارهای تند و ادعاهای بلندپروازانه این کار را انجام دهیم بلکه از طریق کارکردن و تلاش برای ایجاد یک موضع منطقی و عالمانه خردورزانه در سطح مناسبات بین المللی است كه می‌توان کاری انجام داد.
ابتكار تاثیرگذاری در روند تصمیمات کنوانسیون ها و استفاده صحیح از منابع را حق مردم ایران دانست و افزود: امیدوارم با درایتی که در دولت تدبیر و امید وجود دارد به این مساله نیز توجه کنند. البته رئیس جمهور منتخب در اولویت برنامه هایش به این موضوع نیز اشاره کرده است. اگرچه نباید تصور كرد که این کارها یک شبه قابل انجام است. چرا که ما 10 سال تاخیر داریم و اگر ما در 10 سال گذشته یک برنامه ریزی درست انجام داده بودیم، در حال حاضر این مشکل حل شده بود.
وی راهکار این معضل را در توسعه دانش محور دانست و گفت: باید یک نگاه مبتنی بر پژوهش و علم داشته باشیم؛ پژوهشی که راهکار علمی بدهد و نگاه توسعه دانش محور داشته باشد. به این معنا که از دانایی، اطلاعات و از تجزیه و تحلیل اطلاعات و نتایج پژوهش‌ها در تصمیمات مدیران استفاده شود؛ تا تصمیم درست گرفته شود، تصمیمی که حداقل ضریب خطا در آن باشد.
درخواست از شركت كنترل كیفیت هوا
ابتکار درباره عملکرد کمیته محیط زیست شورای شهر در مورد ریزگردها گفت: ما از شرکت کنترل کیفی هوا درخواست کردیم تا بر روی ترکیبات شیمیایی این ریزگردها کار مطالعاتی انجام دهد و ماهیت این ذرات را مشخص کند که حاوی چه نوعی ترکیباتی است که آیا صرفا خاک است یا فلزات سنگین و یا تشعشعات نیز دارد و در انتها نتیجه‌اش را به ما گزارش بدهد.