سلامت نیوز: وقتی اسم دارو را می‌شنویم به یاد شربت‌های تلخ و فرار از آمپول‌های وحشتناک دوران کودکی خود می‌افتیم. چه دورانی بود؛ هر کاری می‌کردیم تا از زیر دارو خوردن و آمپول زدن جان سالم به در ببریم اما با گذشت زمان از آن ترس‌ها خبری نیست و چه نسخه‌هایی که برای خود و دیگران نمی‌پیچیم!
انگار داروها نقل و نبات هستند و ما هم با مطالعه چهار مقاله و مجله علامه دهر شده‌ایم. بی‌خبر از آنکه مصرف بیش از حد دُزهای دارویی شناخته شده در موارد زیادی مرگ را نیز به همراه دارد. البته این موضوع تنها به مرزهای ایران ختم نمی‌شود و در اکثر کشورها از جمله آمریکا هم این اتفاقات سالانه جان افراد زیادی را می‌گیرد.
مرکز کنترل بیماری‌ها و سازمان ملی سلامت این کشور اخیرا آماری را منتشر کرده که به مرگ و میرهای ناشی از مسمومیت با مواد مخدر، الکل و داروها در سال2010 اشاره دارد. در این بین گذشته از مسمومیت با الکل و مواد مخدر که مهم‌ترین مواد قاتل به حساب می‌آیند، داروهای ضدافسردگی و همچنین داروهای مسکّن با پایه مخدر(اوکسی‌کونتین، ویکدین) بیشترین داروهای قاتل آمریکایی بوده‌اند.
متاسفانه در سال‌های اخیر موارد مشابهی نیز در ایران باعث مرگ افراد بسیاری شده است و مصرف خودسرانه داروهایی که روی سیستم اعصاب مرکزی تاثیر می‌گذارند، در رتبه اول این مسمومیت‌ها قرار گرفته است. برای آشنایی بهتر با این داروها و دلایل کشندگی آنها با دکتر محمدرضا کوهینی، پزشک- داروساز و همچنین دکتر بهروز مصلحی، پزشک-پژوهشگر گفت‌و‌گو کردیم.
در کشور ما مسمومیت به دنبال فراورده‌های شیمیایی یا دارویی از شایع‌ترین موارد اورژانسی به حساب می‌آید. این نوع مسمومیت‌ها گاهی به صورت عمدی و یا اتفاقی ایجاد می‌شوند.
اصولا دُز درمانی داروهای اعصاب و دُز توکسیک(بیش از اندازه) آنها به هم نزدیک است. بنابراین با استفاده نادرست و بیش از حد این داروها فرد دچار اوردُز شده و با از دست دادن زمان، مرگ نیز اتفاق می‌افتد؛ برای نمونه مریضی که بر فرض اسکیزوفرنی(نوعی بیمار روانی) دارد تا زمانی که دارو نخورده دست به کارهای عجیب و غریبی می‌زند. ولی رفتارهای اجتماعی همین فرد با خوردن دارو درست می‌شود و ممکن است روی اینترنت راجع به داروهایی که دکترش تجویز کرده تحقیق کند و از عوارض بیماری فاجعه‌بار و برگشت‌پذیر خود با خبر شود. حالا ممکن است چه اتفاقی بیفتد؟ یا دارو را قطع می‌کند یا خودکشی می‌کند!
داروهای ضدافسردگی به طور معمول در اختیار افراد افسرده قرار دارد و همین موضوع زمینه خودکشی را در آنها بیشتر از دیگران می‌کند. اغلب افراد افسرده به دنبال پیدا کردن وسیله‌ای برای پایان دادن به زندگی خودشان هستند؛ به همین دلیل نباید این داروها را در اختیار فرد بیمار قرار داد. همراهان بیمار گزینه مناسب‌تری برای نگهداری داروها هستند تا از اتفاقات ناگوار احتمالی جلوگیری شود.
حلقه داروی افسردگی بر گردن ما!
در بین مسمومیت‌های دارویی مرگبار بیشترین آمار به داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای T.C .A اختصاص دارد. شایع‌ترین ترکیب دارویی در گروه ضدافسردگی‌های سه حلقه‌ای آمی‌تریپتلین و در درجه بعد تری‌میپرامین قرار دارد. از دیگر داروهای سه حلقه‌ای می‌توان ایمی‌پرامین، کلومپیرامین، نورتریپتیلین را نام برد. البته نباید ایمی تریپتیلین را فراموش کرد، این دارو نیز بدون نسخه پزشک مانند دیگر همگروه‌های دارویی خود، افراد زیادی را به کشتن داده است.
داروهای سه حلقه‌ای هنوز هم برای درمان سندرم درد مزمن، پیشگیری از میگرن و دردهای عصبی کاربرد وسیع و مفیدی دارند. البته ناگفته نماند با پیشرفت علم در گروه ضد افسردگی‌ها ترکیبات جدیدتری به کار رفته که به داروهای چهار حلقه‌ای یا همان SSRIها مشهورند. این داروها عوارض جانبی کمتری دارند و خطر مسمومیت هم در آنها کمتر است.
معروف‌ترین آنها فلوکستین است. در کل مصرف داروهای ضدافسردگی با باز جذب نور اپی‌نفرین، دوپامین وسروتونین کارکرد بافت‌های مغز را مختل می‌کنند. فقط تعدادی قرص20تا50میلی‌گرمی از این نوع داروها میتواند مسمومیت شدید و کشنده‌ای را همراه داشته باشد. مسمومیت با داروهای ضدافسردگی روی مغز و اعصاب اثر گذاشته و فرد حرکات ارادی خود را تا حدودی از دست می‌دهد. همچنین فرد دچار اغتشاش شعور(توهم،هذیان و حرف‌های گنگ) شده و حتی در صورت مصرف بیش از حد به کما نیز خواهد رفت. آریتمی قلبی(ضربان نامنظم)، اختلال در کارکرد قلب و افت شدید فشارخون مقاوم به درمان از دیگر خطرات مرگ‌آفرین مصرف خودسرانه این داروهاست. در مصرف داروهای ضدافسردگی باید دقت زیادی به خرج داد، زیرا با یک اشتباه کوچک ظرف 24تا48ساعت زندگی در مقابل مرگ قرار خواهد گرفت.
آخ سَرم! بروفن بدم خدمتتان؟
متاسفانه در ایران مردم ضددردهایی مانند بروفن، ژلوفن و استامینوفن‌کدئین را بیش از حد مصرف کرده و بدون هیچ توجهی آنها را مانند نقل و نبات به هم تعارف می‌کنند. البته نباید داروهای کورتونی را فراموش کرد. مصرف بی‌رویه داروهای کورتونی مانند بتامتازون و دگزامتازون میتواند بر فعالیت‌های غده فوق کلیوی تاثیر بگذارد و باعث دیابت شود.
همچنین داروهای ژلوفن، بروفن، اقسام کدئین‌ها، میفنامیک‌اسید و آسپرین در درازمدت عوارض شدیدی همچون پوکی استخوان و زخم معده را به ارمغان می‌آورند. این داروهای مسکّن که ریشه مخدر و یا شبه مخدر دارند، به راحتی می‌توانند خطرآفرین باشند. در این بین دیفنوکسیلات را نباید از یاد برد. این دارو مستقیما با سیستم تنفسی و قلبی سرو کار دارد و باعث آریتمی (نامنظمی ریتم و ضربان قلب) و ایست تنفسی- قلبی می‌شود. در ترکیبات دیفنوکسیلات، آتروپین وجود دارد که ضربان قلب و فشارخون را بیش از حد بالا برده و در نهایت قلب را از کار می‌اندازد. در کمال تاسف از این دارو به طور خودسرانه برای ترک اعتیاد به تریاک استفاده می‌شود. البته این افراد به جای مصرف یک قرص در روز10قرص را باهم خورده و از این پس به دیفنوکسیلات نیز اعتیاد پیدا می‌کنند.
از اضطراب شب کنکوری تا کمای باربیتالی!
بنزودیازپین‌ها که معروف‌ترینشان دیازپام بود- این روزها آلپرازولام (زاناکس) است- از داروهای خطرناک دیگری هستند که بوی مرگ می‌دهند. این گروه داروهای ضداضطراب، با ماده‌ای به نام گابا(در مغز وجود دارد) به رقابت پرداخته و باعث لختی می‌شوند. در صورت مصرف اشتباه و بیش از حد بنزودیازپین‌ها ایست تنفسی ایجاد شده و مرگ پایان ماجرا خواهد بود.
گفتیم که سرگروهشان والیوم یا همان دیازپام است. کلردیازپوکساید، نیترازپام، لورازپام، کلرزپام و تمام داروهایی که انتهای اسم آنها به «پام» ختم می‌شود، آرامبخش‌های قوی بوده و همیشه خطرساز هستند. البته نباید دو آرامش‌بخش قوی دیگر مثل هالوپریدول و کلروپرومازین را از قلم انداخت. آرامبخش فنوباربیتال نیز جزو دسته باربیتورات‌ها بوده است.
مصرف بیش از حد این دارو ابتدا باعث خواب‌آلودگی شده و بسته به شدت آن اختلال در هوشیاری را به‌وجود می‌آورد. سپس تنفس بیمار کند و سطحی شده و در نهایت به ادم حاد ریه می‌انجامد. همچنین اختلالات قلبی و عروقی را نباید فراموش کرد. در موارد شدیدتر کما پشت در اتاق بیمار انتظار کشیده تا او را به خواب عمیقی فرو ببرد. ناگفته نماند استفاده بیش از یک گرم فنوباربیتال ایجاد مسمومیت کرده و شش تا نه گرم از آن میتواند منجر به مرگ شود.
منبع:همشهری تندرستی
انگار داروها نقل و نبات هستند و ما هم با مطالعه چهار مقاله و مجله علامه دهر شده‌ایم. بی‌خبر از آنکه مصرف بیش از حد دُزهای دارویی شناخته شده در موارد زیادی مرگ را نیز به همراه دارد. البته این موضوع تنها به مرزهای ایران ختم نمی‌شود و در اکثر کشورها از جمله آمریکا هم این اتفاقات سالانه جان افراد زیادی را می‌گیرد.
مرکز کنترل بیماری‌ها و سازمان ملی سلامت این کشور اخیرا آماری را منتشر کرده که به مرگ و میرهای ناشی از مسمومیت با مواد مخدر، الکل و داروها در سال2010 اشاره دارد. در این بین گذشته از مسمومیت با الکل و مواد مخدر که مهم‌ترین مواد قاتل به حساب می‌آیند، داروهای ضدافسردگی و همچنین داروهای مسکّن با پایه مخدر(اوکسی‌کونتین، ویکدین) بیشترین داروهای قاتل آمریکایی بوده‌اند.
متاسفانه در سال‌های اخیر موارد مشابهی نیز در ایران باعث مرگ افراد بسیاری شده است و مصرف خودسرانه داروهایی که روی سیستم اعصاب مرکزی تاثیر می‌گذارند، در رتبه اول این مسمومیت‌ها قرار گرفته است. برای آشنایی بهتر با این داروها و دلایل کشندگی آنها با دکتر محمدرضا کوهینی، پزشک- داروساز و همچنین دکتر بهروز مصلحی، پزشک-پژوهشگر گفت‌و‌گو کردیم.
در کشور ما مسمومیت به دنبال فراورده‌های شیمیایی یا دارویی از شایع‌ترین موارد اورژانسی به حساب می‌آید. این نوع مسمومیت‌ها گاهی به صورت عمدی و یا اتفاقی ایجاد می‌شوند.
اصولا دُز درمانی داروهای اعصاب و دُز توکسیک(بیش از اندازه) آنها به هم نزدیک است. بنابراین با استفاده نادرست و بیش از حد این داروها فرد دچار اوردُز شده و با از دست دادن زمان، مرگ نیز اتفاق می‌افتد؛ برای نمونه مریضی که بر فرض اسکیزوفرنی(نوعی بیمار روانی) دارد تا زمانی که دارو نخورده دست به کارهای عجیب و غریبی می‌زند. ولی رفتارهای اجتماعی همین فرد با خوردن دارو درست می‌شود و ممکن است روی اینترنت راجع به داروهایی که دکترش تجویز کرده تحقیق کند و از عوارض بیماری فاجعه‌بار و برگشت‌پذیر خود با خبر شود. حالا ممکن است چه اتفاقی بیفتد؟ یا دارو را قطع می‌کند یا خودکشی می‌کند!
داروهای ضدافسردگی به طور معمول در اختیار افراد افسرده قرار دارد و همین موضوع زمینه خودکشی را در آنها بیشتر از دیگران می‌کند. اغلب افراد افسرده به دنبال پیدا کردن وسیله‌ای برای پایان دادن به زندگی خودشان هستند؛ به همین دلیل نباید این داروها را در اختیار فرد بیمار قرار داد. همراهان بیمار گزینه مناسب‌تری برای نگهداری داروها هستند تا از اتفاقات ناگوار احتمالی جلوگیری شود.
حلقه داروی افسردگی بر گردن ما!
در بین مسمومیت‌های دارویی مرگبار بیشترین آمار به داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای T.C .A اختصاص دارد. شایع‌ترین ترکیب دارویی در گروه ضدافسردگی‌های سه حلقه‌ای آمی‌تریپتلین و در درجه بعد تری‌میپرامین قرار دارد. از دیگر داروهای سه حلقه‌ای می‌توان ایمی‌پرامین، کلومپیرامین، نورتریپتیلین را نام برد. البته نباید ایمی تریپتیلین را فراموش کرد، این دارو نیز بدون نسخه پزشک مانند دیگر همگروه‌های دارویی خود، افراد زیادی را به کشتن داده است.
داروهای سه حلقه‌ای هنوز هم برای درمان سندرم درد مزمن، پیشگیری از میگرن و دردهای عصبی کاربرد وسیع و مفیدی دارند. البته ناگفته نماند با پیشرفت علم در گروه ضد افسردگی‌ها ترکیبات جدیدتری به کار رفته که به داروهای چهار حلقه‌ای یا همان SSRIها مشهورند. این داروها عوارض جانبی کمتری دارند و خطر مسمومیت هم در آنها کمتر است.
معروف‌ترین آنها فلوکستین است. در کل مصرف داروهای ضدافسردگی با باز جذب نور اپی‌نفرین، دوپامین وسروتونین کارکرد بافت‌های مغز را مختل می‌کنند. فقط تعدادی قرص20تا50میلی‌گرمی از این نوع داروها میتواند مسمومیت شدید و کشنده‌ای را همراه داشته باشد. مسمومیت با داروهای ضدافسردگی روی مغز و اعصاب اثر گذاشته و فرد حرکات ارادی خود را تا حدودی از دست می‌دهد. همچنین فرد دچار اغتشاش شعور(توهم،هذیان و حرف‌های گنگ) شده و حتی در صورت مصرف بیش از حد به کما نیز خواهد رفت. آریتمی قلبی(ضربان نامنظم)، اختلال در کارکرد قلب و افت شدید فشارخون مقاوم به درمان از دیگر خطرات مرگ‌آفرین مصرف خودسرانه این داروهاست. در مصرف داروهای ضدافسردگی باید دقت زیادی به خرج داد، زیرا با یک اشتباه کوچک ظرف 24تا48ساعت زندگی در مقابل مرگ قرار خواهد گرفت.
آخ سَرم! بروفن بدم خدمتتان؟
متاسفانه در ایران مردم ضددردهایی مانند بروفن، ژلوفن و استامینوفن‌کدئین را بیش از حد مصرف کرده و بدون هیچ توجهی آنها را مانند نقل و نبات به هم تعارف می‌کنند. البته نباید داروهای کورتونی را فراموش کرد. مصرف بی‌رویه داروهای کورتونی مانند بتامتازون و دگزامتازون میتواند بر فعالیت‌های غده فوق کلیوی تاثیر بگذارد و باعث دیابت شود.
همچنین داروهای ژلوفن، بروفن، اقسام کدئین‌ها، میفنامیک‌اسید و آسپرین در درازمدت عوارض شدیدی همچون پوکی استخوان و زخم معده را به ارمغان می‌آورند. این داروهای مسکّن که ریشه مخدر و یا شبه مخدر دارند، به راحتی می‌توانند خطرآفرین باشند. در این بین دیفنوکسیلات را نباید از یاد برد. این دارو مستقیما با سیستم تنفسی و قلبی سرو کار دارد و باعث آریتمی (نامنظمی ریتم و ضربان قلب) و ایست تنفسی- قلبی می‌شود. در ترکیبات دیفنوکسیلات، آتروپین وجود دارد که ضربان قلب و فشارخون را بیش از حد بالا برده و در نهایت قلب را از کار می‌اندازد. در کمال تاسف از این دارو به طور خودسرانه برای ترک اعتیاد به تریاک استفاده می‌شود. البته این افراد به جای مصرف یک قرص در روز10قرص را باهم خورده و از این پس به دیفنوکسیلات نیز اعتیاد پیدا می‌کنند.
از اضطراب شب کنکوری تا کمای باربیتالی!
بنزودیازپین‌ها که معروف‌ترینشان دیازپام بود- این روزها آلپرازولام (زاناکس) است- از داروهای خطرناک دیگری هستند که بوی مرگ می‌دهند. این گروه داروهای ضداضطراب، با ماده‌ای به نام گابا(در مغز وجود دارد) به رقابت پرداخته و باعث لختی می‌شوند. در صورت مصرف اشتباه و بیش از حد بنزودیازپین‌ها ایست تنفسی ایجاد شده و مرگ پایان ماجرا خواهد بود.
گفتیم که سرگروهشان والیوم یا همان دیازپام است. کلردیازپوکساید، نیترازپام، لورازپام، کلرزپام و تمام داروهایی که انتهای اسم آنها به «پام» ختم می‌شود، آرامبخش‌های قوی بوده و همیشه خطرساز هستند. البته نباید دو آرامش‌بخش قوی دیگر مثل هالوپریدول و کلروپرومازین را از قلم انداخت. آرامبخش فنوباربیتال نیز جزو دسته باربیتورات‌ها بوده است.
مصرف بیش از حد این دارو ابتدا باعث خواب‌آلودگی شده و بسته به شدت آن اختلال در هوشیاری را به‌وجود می‌آورد. سپس تنفس بیمار کند و سطحی شده و در نهایت به ادم حاد ریه می‌انجامد. همچنین اختلالات قلبی و عروقی را نباید فراموش کرد. در موارد شدیدتر کما پشت در اتاق بیمار انتظار کشیده تا او را به خواب عمیقی فرو ببرد. ناگفته نماند استفاده بیش از یک گرم فنوباربیتال ایجاد مسمومیت کرده و شش تا نه گرم از آن میتواند منجر به مرگ شود.
منبع:همشهری تندرستی